متره و برآورد چیست

یکی از مهم‌ترین و پول‌ساز‌ترین شاخه‌های مهندسی، متره و برآورد می‌باشد که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از آنجا که متره و برآورد تعیین کننده میزان مصالح مورد نیاز و هزینه‌های یک سازه است، علاوه بر مهندسان عمران، کارفرمایان، پیمانکاران و مدیران اجرایی نیز باید با آن آشنا باشند.

با ما همراه باشید تا آگاهی پیدا کنیم متره و برآورد چیست و چه اهمیتی در صنعت ساخت دارد؟

متره چیست؟  

متره و برآورد (Quantity surveying and estimating) یکی از مهم‌ترین موضوعات در زمان پروژه و به ثمر رساندن آن می‌باشد. در واقع پیمانکار برای آن‌که اقدام به اجرای پروژه کند باید ازنظر مالی دارای بودجه کافی باشد تا نسبت به تهیه مصالح، نیروی انسانی و … اقدام نماید. اگر به چندین مرجع مختلف در مورد متره مراجعه کرده باشید همگی در یک جمله و آن‌هم این‌ که متره به محاسبه و اندازه‌گیری مصالح مورد نیاز برای اجرای یک پروژه یا محاسبه و اندازه‌ گیری مصالح بکار رفته در یک پروژه اجرا شده، گفته می‌شود.

برآورد(Estimate) چیست؟

برآورد در واقع به قیمت‌گذاری مقدار مصالح به دست آمده از فرآیند متره برای اجرای پروژه بیان می‌شود.

هدف از متره و برآورد چیست؟

اجرای فرآیند متره و برآوردبرای یک پروژه، 2 هدف را دنبال می‌کند:

هدف اول: به‌دست آوردن مقدار مصالح و نیروی انسانی مورد نیاز:  

مقادیر زیادی در میزان هزینه‌های احداث یک سازه تاثیر گذارند که بر اساس بزرگی و قابلیت‌های پروژه متغیرند و اهمیت زیادی نیز برای کارفرما دارند. از جمله این مقادیر می‌توان به تعداد و تخصص نیروهای انسانی مورد نیاز، مقدار و کیفیت مصالح، مهلت تحویل پروژه، ماشین‌‌آلات و ابزار‌های مورد نیاز و … اشاره کرد.

هدف دوم: به‌دست آوردن بودجه مورد نیاز احداث پروژه:  

مهندسان برای انجام این مرحله صورت وضعیتی تعیین می‌کنند که در آن تمامی هزینه‌های مورد نیاز پروژه آورده شده است. گاهی تعیین بودجه دو بار در طول پروژه انجام می‌شود؛ یکبار قبل از اجرا و دیگری در طول اجرای پروژه که این مقدار می‌تواند بصورت ریالی یا ارزی باشد.

متره و برآورد به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

• متره باز یا تجزیه بها   

برآورد هزینه اجرا و مدت زمان لازم برای اجرای یک پروژه، بدون استفاده از تجزیه بها امکان پذیر نیست و هرچه تجزیه بهای مورد استفاده از نظر مصالح و نیروی انسانی و ماشین آلات مورد نیاز به واقعیت و شرایط اجرای کار نزدیک تر باشد، به همان میزان برآورد اولیه به هزینه اجرایی پروژه نزدیک تر خواهد بود. متره باز به روشی گفته می‌شود که کلیه مقادیر از جمله : ماشین آلات، ابزار‌ها، نیروی انسانی و مصالح مورد نیاز از روی جدول متره و همچنین بر مبنای تجارب گذشته محاسبه می‌گردد. مرحله بعد در متره باز به دست آوردن قیمت کل مورد نیاز، از طریق ضرب کردن مقادیر ذکر شده در قیمت واحد آنها به نرخ روز می‌باشد؛ به صورتی که مقدار مصالح در قیمت واحد آن، تعداد نیروی انسانی در قیمت روز و میزان ماشین‌آلات مورد نیاز در قیمت واحد آن بر اساس تعداد ساعات مورد نیاز ضرب شده و بودجه کلی به دست می‌آید؛ به این عملیات تجزیه بها گفته می‌شود. مزیت این روش آن است که بودجه کلی به دست آمده به واقعیت و آنچه اتفاق خواهد افتاد بسیار نزدیک است.

• متره بسته  

در روش متره بسته، قیمت‌ها بر مبنای فهرست بهای ابلاغ شده از سوی نظام فنی و اجرایی کشور محاسبه می‌شود. در این روش مهندس مترور یک جدول ریز‌متره تشکیل داده و در آن اطلاعات مربوط به مقادیر منابع مورد نیاز را، بر اساس ترتیب ردیف‌های فهرست بها و از روی مدارک پیمان و محتوای نقشه‌ها محاسبه کرده و در جدول و‌ارد می‌کند.

در این روش میزان هزینه‌هایی مانند نیروهای انسانی و … اهمیتی ندارد بلکه محاسبه بودجه مورد نیاز بر اساس مقدار عملیات خاکی به ازای هر متر مکعب است. پس از تعیین مقدار کلی هزینه، بهای مقادیر مختلفی که در پیمان ذکر شده مانند: ضریب منطقه‌ای، ضریب بالاسری و ضریب پیشنهادی پیمان نیز اضافه می‌شود.

مترور کیست؟

واضح است که مترور در واقع کسی است که از علم متره بهره برده و محاسبات و برآورد یک کار را قبل، بعد و یا حین پروژه انجام می­دهد. تسلط بر متره و برآورد بر تمامی مهندسان عمران و معماری اجباری می‌باشد تا بتوانند طرح نهایی خود را ازنظر ریالی بررسی کنند و بهینه‌ترین حالت را انتخاب کنند.

نکته‌ای‌ که اینجا بسیار حائز اهمیت است و شاید به جرات بتوان گفت که 50 درصد مسیر تبدیل‌ شدن به یک مترور حرفه‌­ای را شامل می‌­شود، شناخت مترور از مراحل اجرایی پروژه مورد نظر می‌باشد. در واقع یک مترور خوب باید با روش‌های اجرایی (صفر تا صد) یک ساختمان (فلزی یا بتنی) یا پروژه راهسازی و یا پروژه‌­های خاص مثل ساخت ورزشگاه یا سوله‌ های صنعتی و… آشنایی داشته باشد.

مهارت‌های لازم برای مترور حرفه‌ای

یک مهندسی مترور برای انجام دقیق متره و برآورد باید بر برخی مسائل مهندسی تسلط و اشراف کامل را داشته باشد تا بتواند کار خود را بدون نقص ارائه دهد. در این قسمت به معرفی برخی ملزومات یادگیری متره و برآورد پرداخته می‌شود:

تسلط بر نقشه‌خوانی و درک نقشه

یک مترور برای شروع متره یک پروژه باید نسبت به جزئیات نقشه شناخت کافی داشته باشد.

تسلط بر نقشه‌خوانی و درک نقشه یک مترور برای شروع متره یک پروژه باید نسبت به جزئیات نقشه شناخت کافی داشته باشد.

درواقع مهندس مترور باید بتواند تمام علائم موجود در نقشه، تعداد اقلام مصرفی، جایگاه المان‌ها و نقششان  و … را از روی نقشه به‌دست آورد. یکی از مهم‌ترین و بهترین راه‌هایی که در خواندن و درک بهتر نقشه به مهندس کمک می‌کند، مشاهده کردن نحوه اجرای عملیات‌های مختلف می‌باشد. به‌عنوان مثال دیدن نقش و تأثیر یک تیر نعل درگاه در ساخت سازه به متره کردن آن توسط مهندس کمک می‌کند.

تسلط بر نکات اجرایی در احداث پروژه

برخی مراحل و نکات اجرایی انجام می‌شود که در نقشه‌ها به آن اشاره نشده است اما دانستن آن برای مهندس مترور الزامی می‌باشد. به‌عنوان مثال اسپیسری که در فونداسیون‌ها، دیوارها، ستون‌ها و … بر روی میلگرد کار گذاشته می‌شوند تا کاور بتن صورت بگیرد یا مرحله شمشه‌گیری در نقشه‌ها وجود ندارد. دانستن این مراحل می‌تواند هزینه‌های اجرای سازه را تغییر داده و منجر به تولید یک متره دقیق نماید.

آشنایی با نرم‌افزارهای اتوکد و اکسل

از دیگر مواردی که یک مهندس مترور باید نسبت به آن‌ها شناخت کافی داشته باشد، آشنایی با نرم‌افزارهای اتوکد، اکسل و تسلط بر دستورها و فرمان‌های کلیدی این دو نرم‌افزار می‌باشد. تسلط بر این دو نرم‌افزار می‌تواند بر فرآیند متره کردن به‌خصوص صرفه‌جویی زمان تأثیرگذار باشد. درصورتیکه یک مهندس مترور تسلط کاملی به دستورها و فرمان‌های نرم‌افزارهای نام‌برده شده را داشته باشد زمان انجام متره و برآورد پروژه بطور چشمگیری کاهش می‌یابد. همچنین با استفاده از این نرم‌افزارها احتمال خطای انسانی بسیار کم شده درنتیجه متره حاصل بسیار دقیق‌تر از روش‌های دستی خواهد بود. به‌عنوان مثال اگر زمان لازم برای متره پروژه یک هفته باشد با استفاده از این نرم‌افزارها و تسلط بر فرمول‌های آن می‌توانید پروژه را در 4 روز تحویل کارفرما دهید.

تسلط بر فهرست‌بها

یکی دیگر از مسائل بسیار مهم در امور متره کردن تسلط به ادبیات فهرست‌بها و ردیف‌های آن می‌باشد. درواقع وجه تمایز اصلی یک مترور عادی و حرفه‌ای همین موضوع می‌باشد. به‌عنوان مثال وقتی در یک پروژه عملیات «کوپلینگ و فورجینگ میلگردها» انجام شده است و مهندس مترور در زمان متره کردن به مرحله آیتم دادن رسیده است، متوجه می‌شود که در لیست فهرست‌بها هیچ اصطلاحی به این اسم وجود ندارد، درحالیکه اصطلاح معادل آن در فهرست‌بها اتصال مکانیکی میلگردها می‌باشد. بنابراین یک مهندس مترور حرفه‌ای باید بر این اصطلاحات تسلط کافی داشته باشد تا مقادیر را به‌درستی وارد نماید.